سلول های گیرنده بویایی زواید نازکی دارند که از جسم سلولی آنها منشعب می شوند و به درون مخاط بینی امتداد می یابند؛ از طریق این مخاط است که این مژکها با مولکول های بودار تماس حاصل می کنند

آدمی می تواند هفت نوع بوی کلی را تشخیص دهد که عبارتند از: بوی کافور، بوی مُشک، بوی گل، بوی نعنا، بوی اِتر، بوی تند (مثلاً بوی سیر و مانند آن) و بوی گندیدگی. پیوستن مولکول بودار به غشای سلول گیرنده یک پتانسیل مولد پدید می آورد. وقتی که آستانه تحریک حاصل می شود، یک پتانسیل کار به وجود می آید. هر گیرنده بویایی، بهترین پاسخ را به یک نوع بو می دهد، اما به بوهای دیگر نیز با میزان کمتری، پاسخ دهنده است. بنابر این، دستگا بویایی نیز مکانیسم های مقایسه ای موجود در دستگاه های حسی دیگر، مشاهده می شود.

تارهای عصبی سلول های گیرنده بویایی در سلول های میترال واقع در پیاز بویایی منتشر می شوند. دسته تارهای سلول های میترال، راه بویایی را تشکیل می دهند. این تارها مستقیماً در منطقه ای از قشر مخ به نام سیستم لمبیک، و به طور غیر مستقیم؛ از طریق تالاموس، در قشر اوربیتوفرونتال

(حدقه ای- پیشانی) منتشر می شوند . انتشار عصب بویایی در سیستم لمبیک، از این نظر مستثناست که تنها دستگاه حسی است که تارهای عصبی آن مستقیماً در منطقه هایی از قشر مخ منتشر می شوند.

دستگاه بویایی نقش آشکاری در تحریک میل به غذا و رفتار غذا خوردن ایفا می کند. فعال شدن رفتار غذا خوردن به وسیله منطقه انگیزش که در مغز است و هیپوتالاموس نام دارد، انجام می شود.

دستگاه حس بویایی در رفتار همسر طلبی نیز نقش دارد. عطر و ادوکلن نمونه هایی از کاربرد بوهای مصنوعی برای جلب افراد جنس مخالف است. در جانوران مثلاً موش، بوی جانور ماده، آزاد شدن تستوسترون را در نر و تسریع نمو اندامهای تناسلی را در نرهای جوان تحریک می کند. همچنین، بوی موش ماده سبب آزاد سازی هورمون هایی در موش بالغ می شود که غده های چربی پوست را تحریک می کنند تا بوی نر را، که علامت آمادگی اش برای جفتگیری است، متشر کنند. از سوی دیگر، بوی نر بالغ جنسی را در ماده های جوان جلو می اندازد و دورهای جنسی ماده های بالغ را تسریع می کند.

در آدمی، رشد سیستم بویایی ناچیز است، از این رو محرکهای بینایی، لمسی و شنوایی، نقش مهتری در رفتار همسر طلبی او ایفا می کنند.