گویچه های قرمز بالغ :
شکل:کروی که از دو طرف فرو رفته است. شکل مقعرالطرفین به آن­ها اجازه می­دهدتا:

از درون مویرگ های خونی بسیار ریز بدن (مثل مویرگ های انتهایی و سطحی) بخوبی فشرده شده و از درون آنها عبور کند.

باعث تبادل سریع گاز های تنفسی می شود (افزایش نسبت سطح به حجم)

در شرایط کاهش فشار اسمزی پلاسما و ورود آب به داخل آن خیلی زود غشای سلولی آن نترکد.

حرکت: به کمک فشار خون در رگها جابجا میشوند.

اجزای سازنده :

هسته:

ندارد پس خبری از غشای هسته ،کروموزم ، DNA و آنزیم های همانند سازی و رونویسی نیست .پس RNA هم ندارند و نمی تواند تقسیم سلولی و ترمیم انجام دهند.

سیتوپلاسم:

بسیاری از اندامک های خود را از دست داده است (ازجمله میتوکندری) پس تنفس سلولی هوازی ندارد و فقط از طریق تخمیر لاکتیکی، ATP بدست می آورند.
آنزیم کربنیک انیدراز دارد که Hco3- می سازد.
سیتوپلاسم پر از هموگلوبین است (270 میلیون عدد در هر سلول ) و 95% آنرا پر کرده است.

غشای سلولی :

هیچ گیرنده ای برای انسولین ندارد و گلوکز غیر وابسته به انسولین وارد سلول می شود. با افزایش عمر گویچه قرمز تغییراتی پیدا می کند بطوریکه شناسایی آن توسط ماکروفاژها آسانتر می شود.

نکات غشای سلولی گویچه قرمز :
*پروتین هایی در غشای گویچه های قرمز وجود دارد که به خروج HCo3- کمک می کنند.
*پروتئین هایی در غشای گویچه قرمز وجود دارد که به حفظ شکل طبیعی آن کمک می کنند.
* درغشای این یافته ها، پروتئین D وجود دارد بطوریکه گروه خونی Rh مثبت نامیده می شود.
*در غشای این یافته ها کربوهیدرات های A و B وجود دارند بطوریکه انواع گروه خونی سیستم ABO را بوجود می آورند.
رنگ: حضور Fe درهم داخل هموگلوبین

آنژیوگرافی (رنگ نگاری) :
روشی برای تشخیص آسیب های فضای داخلی رگهای خونی پس از پر کردن آن از ماده حاجب.
ماده حاجب به ابتدای رگ مورد بررسی تزریق می­شود و سپس تصویر برداری رادیوگرافی انجام می شود. رگهایی که تنگی ، اتساع یا انسداد دارند تشخیص داده می شود.
رایج ترین کاربرد آنژیوگرافی در بررسی رگهای قلبی است، البته در رگهای مغزی و محیطی هم کاربرد دارد.
رگ های کرونر :
رگهایی که در تغذیه میوکارد قلب نقش دارند رگهای کرونر نامیده می شوند:

سرخرگ کرونر:

به تعداد 2 عدد از ابتدای سرخرگ آئورتی بالای دریچه سینی آئورتی منشا می گیرند. ابتدای دیاستول قلب، خون برگشتی بطرف دریچه های سینی آئورتی وارد سرخرگ های کرونر می شود .
این سرخرگ ها ماهیچه قلب را خون رسانی می کنند.
نکته : سرخرگ های کرونر از سطح قلب عبور می کنند، انشعاب پیدا کرده و در پشت قلب بهم می رسند و ساختاری شبیه تاج می سازند .

نکته : سرخرگ کرونری چپ عمدتاً ماهیچه بطن چپ را خونرسانی می کند و نسبتاً قطور است و 2 شاخه میشود.
سرخرگ کرونری راست ماهیچه بطن راست و قسمت زیرین قلب را خون رسانی می کند و معمولاً کوچک است و 2 شاخه می شود.

سیاهرگ کرونر:

به تعداد 1 عدد ، خون تیره ماهیچه قلب را وارد دهلیز راست می کند.

چربی خون :
انواع لیپدهای خون از جمله کلسترول وتری گلیسیرید.
چربی های چون نامحلول در پلاسما خون هستند بطور معمول توسط کپسول پروتئینی حمل می شوند.
وقتی می گویند که چربی خونت بالاست یعنی مقدار کلسترول LDL و تری گلیسیرید خون بیش از حالت طبیعی است ( هیپرلیپدمی ).

هماتوکریت :
نسبت حجم گویچه های قرمز خون به حجم کل خون که بصورت درصد بیان می شود.
در مردان بیش از زنان است .
افزایش هماتوکریت تا 50 درصد مشکلی ایجاد نمی کند ولی افزایش بیشتر باعث چسبندگی خون شده و لخته خون بوجود می آورد.

قلب مصنوعی
قلب مصنوعی جایگزین بطن ها می شود و به دهلیزها بخیه می شود .
کار قلب در دو مرحله انجام می شود:

دهلیزهای طبیعی خون را همزمان وارد پمپ راست می کنند و این پمپ با عمل هیدرولیک خود خون را به شش ها ارسال می کند.

دهلیزهای طبیعی خون را همزمان وارد پمپ چپ می کنند و این پمپ با عمل هیدرولیک خود ، خون را به سایز نقاط بدن ارسال می کند.

افرادی قلب مصنوعی دریافت می کنند که :

در شدیدترین مرحله بیماری قلبی هستند .

امید به زندگی کمتر از 30 روز است .

هیچ امکانی برای دریافت قلب طبیعی وجود ندارد.

درمان جایگزینی وجود ندارد.

انواع دستگاه گردش مواد :

دستگاه گردش آب : مثلاً در پلاناریا، اسفنج و هیدر

دستگاه گردش همولنف یا خون : در بی مهرگان پیشرفته تر و همه مهره داران

دستگاه گردش خون انسان : قلب ،رگها ، خون

قلب انسان:
موقعیت:
بین دو شش به گونه‌ای که نوک آن به چپ و بالا کج است. پشت استخوان جناغ سینه.
به علت مجاورت بیشتر شش چپ با قلب، اندازه شش چپ از شش راست کوچکتر است
قلب هم سطح مهره‌های سینه ای 8-5 واقع شده است.

نکته: اندازه قلب انسان‌ همانند کلیه، رحم، طحال او به اندازه مشت بسته او است.
قلب در مرکز قفسه سینه، نوک آن متمایل به چپ، بالای دیافراگم قرار دارد. این بخش از دیافراگم پایین‌تر از طرف مقابل است. بالای قلب نسبت به نوک آن عقب‌تر است.
نامگذاری: قلب یعنی دگرگونی چون باعث دگرگونی خون از تیره به روشن می‌شود.
نکته : چرخش قلب به گونه‌ای است که دیواره بطن راست در سمت جلو و دیواره بطن چپ در قسمت پهلو و عقب قرار دارد. نوک قلب متعلق به بطن چپ است.

ویژگی‌های قلب:

بین دو بطن دیواره ماهیچه‌ای ضخیم وجود دارد.

دیواره خارجی بطن ها قطورتر از دیوار خارجی دهلیزها است.

بطن‌ها بزرگتر از دهلیزها هستند.

بین دو دهلیز دیواره ماهیچه‌ای نازکی وجود دارد.

میوکارد بین چپ ضخیم‌تر از بین بطن راست است. (5/2 برابر )

قسمت بطنی دریچه های لختی توسط طناب‌های وتری به ماهیچه‌های پاپیلری (واقع در دیواره‌های داخلی خود بطن ) وصل می‌شود، هرچند کمکی به بسته شدن دریچه‌ها نمی‌کنند، هنگام سیستول بطن‌ها دریچه‌ها را به داخل بطن‌ها می‌کشند تا از برآمده شدن بیش از حد آن به داخل دهلیز پیشگیری شود.


کتاب به طناب‌های وتری، طناب‌های ارتجاعی و به ماهیچه پاپیلری برآمدگی‌های ماهیچه‌ای گفته است.

سرخرگ آئورت قطورترین سرخرگ بدن پس از خروج از قلب به سمت به چپ منحرف شده و قوس آئورت را می‌سازد.

سرخرگ ششی پس از خروج از قلب 2 شاخه شده و سرخرگ ششی چپ و راست را می‌سازد.

از نظر ضخامت دیواره حفرات قلب:

دهلیز راست > دهلیز چپ > بطن راست> بطن چپ

اندازه حفرات قلب:

دهلیز چپ > دهلیز راست> بطن چپ > بطن راست


به دهلیز چپ 4 سیاهرگ ششی هم قطر وارد می‌شود.

2 سیاهرگ ششی چپ کوتاه‌تر از دو سیاهرگ ششی راست است چون مسیر کوتاهی از بین شش و قلب طی می کند.

به دهلیز راست 2 سیاهرگ ( بزرگ سیاهرگ زیرین و بزرگ سیاهرگ زبرین) وارد می‌شود. دهلیز راست بزرگتر، از دهلیز چپ است).

خون سیاهرگ از 3 مدخل وارد دهلیز راست می شود ( بزرگ سیاهرگ زیرین ،بزرگ سیاهرگ زبرین، سیاهرگ کرونر)

‌در رگ های بالای قلب انسان 2 نوع سرخرگ ششی (چپ و راست) و 2 نوع بزرگ سیاهرگ (زیرین و زبرین ) وجود دارد.

در قوس آئورت سرخرگ‌های فرعی برای خونرسانی به سر، گردن و شانه‌ها و دست‌ها وجود دارد.

نکته: کتاب درسی سطح شکمی قلب را نشان می‌دهد.

فشار خون خروجی از بطن چپ 120 mm Hg و بطن راست 25 mm Hg است.

طناب‌های وتری متصل به دریچه سه لختی بیش از دریچه دو لختی است.

در رگ‌های بالای قلب انسان دو نوع سیاهرگ ششی (چپ و راست) وجود دارد.

نکات گردش عمومی ششی خون:

گردش خون ششی بر خلاف عمومی در تغذیه شش‌ها نقش ندارد و باعث تبادل گازهای تنفسی می‌شود.

گردش خون عمومی گسترده‌تر از ششی بوده و با فشار خون بیشتری انجام می‌شود.

گردش عمومی همه اندام‌ها (حتی خود قلب) را هم خونرسانی می‌کند.

در گردش عمومی ممکن است خون تیره وارد شبکه مویرگی شود (همانند سیاهرگ باب کبدی).

نکات تغذیه و تبادل گازهای تنفسی میوکارد قلب:

آندوکارد مانع از برطرف شدن مستقیم نیازهای تنفسی و غذایی میوکارد قلب می‌شود.

نیمه راست قلب بر خلاف نیمه چپ آن خون تیره دریافت می‌کند.

نخستین انشعاب سرخرگ آئورتی، سرخرگ‌های کرونر است.

نکته: بزرگ سیاهرگ زبرین خون سیاهرگی سر، شانه‌ها، گردن و دست‌ها را وارد دهلیز راست می‌کند.
سکته قلبی : (myocardial infraction =MI) = انفارکتوس میوکارد
سکته در لغت به معنی آسیب و معادل infarction است.
infarction یک اصطلاح پزشکی است و مفهوم آن عبارت است از بافتی مرده در اثر کاهش خونرسانی.
دلایل سکته قلبی (بافت مردگی بخشی از ماهیچه‌های قلب به دلیل نرسیدن o2 به آن :

بسته شدن سرخرگ ‌های کرونر توسط لخته

تنگ شدن سرخرگهای کرونر به دلیل رسوب لیپد و LDL در سطح داخلی آنها که باعث لخت شدن دیواره‌های آن می‌شود (تصلب شرایین).

تصلب = سخت شدن
نکته : در تعیین چپ و راست قلب، قلب خود مطالعه کننده آن بررسی می‌شود.
نکته: به دلیل موقعیت کبد در راست شکم، نوک قلب به سمت چپ تمایل پیدا کرده است.

دریچه های قلب :
جنس بافتی:

بافت پوششی چین خورده مربوط به آندوکارد:

پس سلول‌های سازنده آن فاصله کمی از هم دارند.

بافت پیوندی متراکم:

که باعث استحکام آن می‌شود پس سلول‌های سازنده آن فاصله زیادی از هم دارند.
وظیفه:
به دلیل ساختار ویژه خود به صورت یکطرفه باز می‌شوند و مانع برگشت خون به حفره اولیه می‌شوند و نقش مهمی در تفکیک خونرسانی دارند.
تعداد: ۴ عدد
الف ) 3 لخته (بین دهلیز راست و بطن راست)
ب) 2 لختی (بین دهلیز چپ و بطن چپ)

نکته: دریچه سینی ششی جلوترین و دریچه سه لختی عقب‌ترین دریچه‌های قلب هستند.
ج) دریچه سینی ششی (بین بطن راست و سرخرگ ششی)
د) دریچه سینی آئورتی (بین بطن چپ و سرخرگ آئورتی)
نکته: دریچه دو لختی و سینی آئورتی در سمت چپ و دریچه سه لختی و سینی ششی در سمت راست قلب قرار دارند.

چگونگی و باز و بسته شدن:

ساختار خاص دریچه‌ها

تفاوت فشار در دو طرف آنها

ضخامت: به اندازه یک برگ کاغذ
نکته : بسته شدن دریچه قلب صداهای قلب را به وجود می‌آورد.
نکته: دریچه دو لختی از دو نیم هلال و دریچه سه لختی از سه نیم هلال تشکیل یافته است.
نکته: دریچه دو لختی و سه لختی، دریچه‌های دهلیزی- بطنی نیز نامیده می‌شوند.
نکته : دریچه دو لختی و سه لختی فقط هنگام سیستول بطن‌ها بسته می شوند.
نکته: دریچه‌های سینی ششی و آئورتی فقط هنگام سیستول بطن ها باز هستند.
نکته: همه دریچه های قلبی با بطن ها در ارتباط هستند در حالیکه با دهلیز‌ها فقط دریچه‌های دهلیزی - بطنی مرتبط است.
نکات:

مدخل سرخرگ کرونر چپ و راست در بالای دریچه سینی آئورتی قرار دارند.

دریچه های دهلیزی - بطنی هنگام استراحت قلب باز هستند.

منفذی که از دریچه های لختی باز و بسته می‌کنند بزرگتر از منفذ دریچه‌های سینی است.

همه دریچه‌های قلبی انعطاف پذیر ولی محکم هستند.

دریچه‌های قلبی باید کامل باز و بسته شوند در صورت وجود نشتی خون به عقب برمی‌گردد و باعث لخته شدن می‌شود که خود عامل سکته قلبی است.

تعداد قطعات سازنده دریچه 3 لختی برابر دریچه‌های سینی است.

از نظر اندازه منفذ دریچه‌ها:

دریچه سینی ششی > دریچه سینی آئورتی > دریچه دو لختی > دریچه سه لختی

به جز دریچه دو لختی بقیه دریچه‌های قلبی 3 قطعه دارند.

ترتیب دریچه‌های قلبی از بالا به پایین( در برش طولی قلب):

سه لختی > سینی ششی > سینی آئورتی > دو لختی

ترتیب دریچه‌های قلبی از جلو به عقب (در برش عرضی) :

سه لختی > دو لختی > سینی آئورتی > سینی ششی

صداهای طبیعی قلب انسان:
منشا صداها: بسته شدن دریچه‌های لختی و سینی
محل شنیدن صداها: سمت چپ قفسه سینه

انواع صداها:

صدای اول: مربوط به بسته شدن دریچه های سه لختی و دولختی است.

قوی (پوم)، چون قدرت بسته شدن دریچه های لختی (ضخیم بودن دریچه‌ 2 لختی) زیاد است.

گنگ است چون با صدای حاصل از ارتعاش دیواره بطن ها ترکیب میشود .

طولانی‌تر است چون اندازه دریچه‌های لختی بزرگتر از دریچه سینی است.

نکته: در شروع انقباض بطن ها شنیده می‌شود.
نکته: بیشتر صدای اول مربوط به بسته شدن دریچه 2 لختی است. چون با فشار خون بیشتری بسته می شود.
نکته : بیشترین حجم خون بطن ها قبل از شنیدن صدای اول قلب است.


صدای دوم: مربوط به بسته شدن دریچه‌های سینی است.

ضعیف است (تاک) چون دریچه‌های سینی کوچک و نازک هستند.

واضح است چون انقباض ماهیچه صاف دیواره سرخرگ آئورتی و ششی خیلی شدید نیست.

کوتاه‌تر است چون بسته شدن دریچه‌های سینی سریع اتفاق می‌افتد به دلیل کوچک بودن آنها.


نکته: در شروع استراحت بطن ها شنیده می‌شود.
نکته: بیشتر صدای دوم قلب مربوط به بسته شدن دریچه‌ سینی آئورتی است، چون با فشارخون بیشتری بسته می‌شود.
نکته: کمترین حجم خون بطن ها قبل از شنیدن صدای دوم قلب است.
اطلاعات به دست آمده از صداهای قلب:

سرعت ضربان

ریتم قلب (نظم قلب)

پر شدن بطن ها از خون

عبور خون از دریچه‌ها

در هر چرخه ضربان قلب طبیعی:

مدت بسته ماندن دریچه‌های دهلیزی - بطنی برابر 3/0 ثانیه

مدت باز ماندن دریچه‌های دهلیزی - بطنی برابر 5/0 ثانیه

مدت بسته ماندن دریچه‌های سینی برابر با 5/0 ثانیه

مدت باز ماندن دریچه های سینی برابر 3/0 ثانیه

نکته : فاصله صدای اول قلب تا صدای دوم 3/0 ثانیه ولی فاصله دوم قلب تا صدای اول ضربان بعدی 5/0 ( 1/0 + 4/0) ثانیه است.
صداهای غیر طبیعی قلب انسان:
به جز صدای اول و دوم قلب هر صدایی از قلب شنیده شود اضافی و غیر عادی است و ممکن است بی‌ضرر یا مضر باشد.
منشا صداهای غیر عادی قلب انسان:

اختلال در ساختار دریچه‌ها:

مثلاً در تب روماتیسمی دریچه دو لختی آسیب دیده است یا در کلسفیکالیسون دریچه‌ها بسته شدن دریچه ها، طبیعی اتفاق نمی‌افتد یا تنگی دریچه‌ دو لختی.

بزرگ شدن قلب (کاردیومگالی)

نشانه‌ ای از یک بیماری دیگر در بدن است مثلاً در فشار خون بالا، بیماری کلیوی، بیماری تیروئیدی، ممکن است خون کافی به میوکارد نرسد و سکته قلبی پیش آید.
دو علت شایع کاردیومگالی:
الف) نقص دیوار بین بطن‌ها
ب) نارسایی دریچه‌های سینی آئورتی

3. نقایص مادرزادی:
مثلاً کامل نشدن دیواره‌ میانی(سپتوم) حفرات قلب باعث پیدایش سوراخ‌هایی بین حفرات می‌شود و جریان خون از طریق این سوراخ‌ها صداهای غیر عادی می‌سازد.

4. تنگی یا گشادی سرخرگ آئورتی و یا ششی :

نکته: سرخرگ آئورت هنگام عبور از پشت قلب ، از پشت نایژه اصلی چپ می گذرد.
نکته : سرخرگ آئورت نسبت به نایژه اصلی چپ به ستون مهره ها نزدیک تر است.
نکته : پس از خروج از آئورت، سرخرگ کرونر چپ 3 شاخه و سرخرگ کرونر راست 2 شاخه می شود.
نکته : سرخرگ کرونر چپ به نوک قلب خون رسانی می کند.

تشریح قلب گوسفند:

دهلیز راست ، در سمت راست و عقب حفره سینه قرار دارد و بزرگ سیاهرگ ها زیرین و زبرین به آن وارد می شوند.

به دهلیز چپ، 4 سیاهرگ ششی وارد می شود و از دهلیز راست کوچکتر است.

بطن راست، در سمت راست وعقب حفره سینه قرار دارد و دیواره آن نسبت به بطن چپ نازک تر است.

نکته: بطن راست روی بطن چپ قرار دارد.
نکته: ماهیچه های پاپیلری ؛ ماهیچه های برجسته سطح داخلی بطن ها است.
نکته: تعداد طناب های وتری و ماهیچه های پاپیلری در بطن راست بیش از بطن چپ است.
نکته : دریچه های سینی به هیچ طناب وتری و یا ماهیچه پاپیلری متصل نیست.
نکته : طناب های وتری و ماهیچه های پاپیلری رابط دریچه های دهلیزی - بطنی و سطح داخلی دیواره بطن ها است.
نکته : سطح داخلی دهلیزها بر خلاف سطح داخلی بطن ها صاف و هموار است چون در سطح داخلی بطن ها طناب های ارتجاعی به برجستگی های ماهیچه ای آن متصل می شود.


بطن چپ، در سمت چپ و عقب حفره سینه قراردارد. بطن چپ بزرگتر از بطن راست است و نوک قلب را می سازد.

تشخیص سطح پشتی و شکمی قلب گوسفند:

سطح شکمی (جلویی) : برجسته (محدب) بوده و سرخرگ کرونر راست آن مورب در حالیکه سرخرگ کرونر چپ ،افقی کوتاه و عمودی بلند است.

نکته : سرخرگ آئورتی و ششی در این سطح قرار دارند (سرخرگ ششی جلوتر از سرخرگ آئورتی )


سطح پشتی (عقبی): صاف (تخت) بوده و رگهای کرونری روی آن عمودی هستند.

نکته : سیاهرگ های ششی و بزرگ سیاهرگ ها ( زیرین و زبرین ) در این سطح قرار دارند.
نکته : سرخرگ کرونر چپ زودتر از سرخرگ کرونر راست دو شاخه می شود.
نکته : سرخرگ کرونر چپ قطورتر از سرخرگ کرونر راست است.

تشخیص سمت راست و چپ قلب:

یک قلب را به گونه‌ای در سینی قرار می‌دهیم که سطح شکمی به بیرون و سطح پشتی به درون سینی قرار گیرد. حال در نیمه راست سینی، دهلیز و بطن چپ و در نیمه چپ آن دهلیز و بطن راست قرار می‌گیرد.

لمس کردن قلب: سمت چپ کاملاً سفت است ولی سمت راست نرم‌تر بوده و فرو می‌رود.

نکته: قلب انسان همانند قلب پرندگان و بر خلاف ماهی‌ها و دوزیستان 4 حفره‌ای است.
نکته: دیوار بطن چپ قطورتر از بطن راست است.
نکته: در نمای جلو، سرخرگ کرونر راست مایل مایل ولی سرخرگ کرونر چپ افقی و عمودی است.

مقایسه سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های بالای قلب:

دیواره سرخرگ ضخیم‌تر، رنگ خون داخل آن روشن‌تر است و زمانیکه فشار می‌دهیم به راحتی به حالت اولیه خود برمی‌گردد.

دیواره‌ سیاهرگ نازک‌تر، رنگ خون داخل آن تیره‌تر است و زمانیکه خونی در داخل خود ندارد روی هم افتاده است.

نکته: سرخرگ‌های کرونر چپ و راست در عقب قلب به هم می‌رسند.
نکته: با وارد کردن گمانه‌ یا مداد به داخل رگ‌های بالای قلب و تشخیص محلی که می‌روند می‌توان آنها را نامگذاری کرد.
نکته:پس از تشخیص سرخرگ ها از سیاهرگ‌های بالای قلب، یک سوند را وارد سرخرگ‌ها می‌کنیم. اگر سوند وارد بطن راست شود سرخرگ ششی و اگر وارد بطن چپ شود سرخرگ آئورتی است.
نکته:سرخرگ ششی هم با دیواره بطنی و هم با دیواره دهلیزی تماس مستقیم دارد.
نکته: دو ورودی سرخرگ های کرونر در ابتدای سرخرگ آئورتی بالای دریچه سینی آئورتی دیده می‌شود.
نکته: سرخرگ ششی هرچند از بطن راست خارج می‌شود ولی در سمت چپ سرخرگ آئورتی قرار دارد.
نکته: مدخل سیاهرگ کرونر در کنار مدخل بزرگ سیاهرگ زیرین قرار دارد.
نکته: در سمت راست سرخرگ آئورتی، بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد.
نکته: با توجه به اینکه قلب انسان به سمت چپ قفسه سینه متمایل می‌شود سرخرگ ششی راست از سرخرگ ششی چپ بلندتر است چون برای رسیدن به شش راست مسافت بیشتری طی می‌کند.
نکته: سرخرگ ششی چپ از کنار قوس آئورتی عبور می‌کند در حالیکه سرخرگ ششی راست از زیر قوس آئورتی، پشت سرخرگ آئورتی و بزرگ سیاهرگ زبرین عبور می‌کند.
نکته: سرخرگ آئورتی و سرخرگ ششی در بالا از نیمه راست قلب خارج می‌شوند.
نکته: ابتدای قوس آئورت جلوی سرخرگ ششی راست و انتهای آن پشت سرخرگ ششی چپ قرار دارد.
نکته: جهت جریان خون در حفره‌های قلبی برعکس محل قرارگیری حفره‌های قلب است.

نکته: بزرگ سیاهرگ زبرین از جلوی سرخرگ ششی راست عبور می‌کند.

مقایسه قطر رگهای قلب انسان :
رگهای کرونری > سیاهرگ ششی > سرخرگ ششی > بزرگ سیاهرگ ها > سرخرگ آئورتی
نکته: در نبود خون مدخل سرخرگ ها باز است، در حالیکه مدخل سیاهرگ ها بسته است.
نکته : بیشترین میزان فشار خون در بدن انسان در بطن چپ هنگام سیستول و کمترین آن در بطن چپ هنگام دیاستول آن است.
نکته : سیستول بطن ها همزمان است ولی سیستول دهلیز راست کمی زودتر از دهلیز چپ اتفاق می افتد.
لایه های سازنده دیواره قلب انسان :
3 لایه چسبیده بهم دیواره قلب انسان عبارتست از:

درون شامه ( آندوکارد) :

داخلی ترین لایه و پوشاننده سطح داخلی حفرات قلب است و از بخش های زیر تشکیل یافته است:
الف) لایه نازک بافت پوششی:
فاصله بین سلول های سازنده بسیار کم است و از سلول­های سنگفرشی ساده ساخته شده است.
بدلیل لغزنده بودنش خطر لخته شدن خون در حفرات قلب وجود ندارد.
نکته : بافت پوششی آندوکارد با بافت پوششی سرخرگ ها و سیاهرگ های قلب پیوسته است.

ب) بافت پیوندی سست:
در زیر لایه نازک بافت پوششی قرار گرفته و رابط این لایه و لایه ماهیچه ای (میوکارد) قلب است.
سلول­های سازنده این لایه فاصله زیادی از هم دارند و دارای کلاژن و الاستین (پروتئین های رشته ای ارتجاعی یا کشسانی) است.
نکته : بافت پیوندی آندوکارد نازک است.
نکته: درون شامه در تشکیل دریچه های قلب ( دهلیزی - بطنی و سینی) نیز مشارکت می کند.
نکته : درون شامه در تماس مستقیم با خون است.

میوکارد :

لایه میانی و ضخیم ترین لایه قلب است و از بخش های زیر ساخته شده است:
الف) سلول های ماهیچه ای قلبی :
سازنده بخش عمده میوکارد است و سلول های سازنده آن عمدتاً تک هسته ای و بعضی ها دو هسته ای هستند. این سلول ها منشعب و لوله مانند و مخطط بوده و انقباض غیر ارادی دارند.

ب) بافت پیوندی متراکم :
بین یافته های ماهیچه ای قلبی قرار دارند.
نکته : اغلب (نه همه) یاخته های ماهیچه ای قلبی به کلاژن این بافت متصل هستند.
نکته:بافت پیوندی متراکم میوکارد قلب انسان باعث استحکام دریچه های قلبی می شود.

برون شامه (اپی کارد):

بیرونی ترین لایه قلب و از 2 بخش ساخته شده است:
الف) بافت پوششی سنگفرشی
ب) بافت پیوندی متراکم
نکته : برون شامه بصورت لایه نازک محکم به میوکارد اتصال دارد.
نکته : برون شامه روی خود بر می گردد و لایه پیراشامه را می سازد(پیراشامه از برون شامه منشا می گیرد) .
پیراشامه = پریکارد

نکته : پیراشامه همانند برون شامه از بافت پوششی سنگفرشی و بافت پیوندی متراکم تشکیل شده است. بافت پوششی در سطح خارجی برون شامه و سطح داخلی و خارجی پیراشامه وجود دارد .
نکته: فضایی بین لایه برون شامه و پیراشامه وجود دارد که توسط مایع آبشامه پر شده است.
وظایف مایع آبشامه :

محافظت از قلب :

کمک به حرکت روان قلب طی انقباض. یعنی از اصطکاک قلب با دنده ها و دیافراگم جلوگیری می کند.


نکته : از نظر ضخامت لایه های سازنده دیواره قلب انسان :
درون شامه > برون شامه > پیراشامه > میوکارد

نکته : کیسه محافظت کننده از قلب انسان پیراشامه است.
نکات :

در سطح داخلی درون شامه برآمدگی های ماهیچه ای وجود دارد . ( در بطن ها).

بافت پیوندی پیراشامه بین بافت پوششی خارجی و داخلی آن قراردارد.

بافت پیوندی برون شامه زیر بافت پوششی آن قرارداد.

بافت پیوندی برون شامه به لایه میوکارد قلب متصل است.

سلول ماهیچه ای قلب انسان:

همانند سلول ماهیچه اسکلتی مخطط ( نوارهای تیره و روشن ) دارد.

همانند سلول ماهیچه صاف انقباض غیر ارادی دارد.

اکثراَ تک هسته ای و بعضاً دو هسته ای هستند.

سلول های دندانه دار هستند بطوریکه از طریق این دندانه ها در بعضی نقاط بهم متصل می شوند.


نکته : به محل تماس سلول های ماهیچه قلبی در محل دندانه ها به یکدیگر، صفحات بنیابینی ( در هم رفته ) می گویند.
نکته : وظیفه صفحات بینابینی افزایش سرعت انتشار پیام انقباض و استراحت بین یاخته ها است تا حین انقباض و استراحت بصورت یک توده واحد و یکپارچه عمل کند.
نکته : بافت پیوندی عایق در محل ارتباط ماهیچه دهلیزها به ماهیچه بطن ها وجود دارد که مانع انقباض هم زمان دهلیز ها و بطن ها می شود.

شکل سلول های ماهیچه قلبی استوانه ای منشعب است.

هسته سلول های ماهیچه قلبی انسان بیضی شکل است.

نوارهای تیره و روشن موازی صفحات بنیابینی هستند.

شبکه هادی قلب انسان:

حدود یک درصد سلول های ماهیچه ای قلب انسان خاصیت انقباض ذاتی و خود بخودی جنینی خود را حفظ کرده اند. این سلول ها بصورت متمرکز (گره­ها) و خطی (رشته ها) ساختاری به اسم شبکه هادی قلب درست کرده اند. در اینجا منظور از هادی ، ایجاد و ارسال پیام های الکتریکی توسط این شبکه است.


نکته : اندازه سلول های سازنده شبکه هادی قلب انسان بسیار کوچکتر از دیگر سلول های میوکارد است و پروتین های انقباضی کمی دارند.

بخش های سازنده :

الف) گره ها :

گره سینوسی - دهلیزی (گره پیش آهنگ) = گره اول = گره ضربان ساز = گره بزرگتر:

در دیواره پشتی دهلیز راست و زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قراردارد.
وظایف گره اول :
الف ) تولید پیام الکتریکی انقباض با خود تحریکی ( جرقه ضعیف )
ب) ارسال پیام الکتریکی انقباض به میوکارد دهلیزها ،
ج ) ارسال پیام الکتریکی انقباض به گره دوم


گره دهلیزی – بطنی ( گره دوم ) = گره کوچکتر

در دیواره پشتی دهلیز راست و عقب درچه 3 لختی قرار دارد.

نکته: گره دوم از گره اول کوچکتر است.
نکته: از گره اول چهار دسته تار تخصص یافته خارج می شود.
نکته: گره اول در بالا و وسط پشت دهلیز راست ولی گره دوم در پایین و چپ پشت دهلیز راست واقع است.
ب) دسته تارهای تخصص یافته :
1. رابط بین گره اول و دوم:
3 دسته تار تخصص یافته جداگانه گره ها را بهم وصل می کنند.
نکته : رشته ای بصورت مستقل از گره اول خارج شده (دسته تارهای دهلیزی) و وارد دیواره دهلیز چپ می شوند و باعث انقباض آن می شود.
نکته : یکی از رشته هایی که گره های اول و دوم را بهم مربوط می کنند وارد دیواره دهلیز راست شده و باعث انقباض دهلیز راست می شوند.
نکته : تارهای بین گرهی هم اندازه و هم جهت نیستند.
نکته : تخصص رشته تارهای تخصص یافته در تحریک خود بخودی میوکارد قلب است.
2. دسته تارهای بین گره دوم و محل دو شاخه شدن دسته تارها :
که دسته هیس نامیده می شود. بلافاصله پس از عبور دریچه 3 لختی دو شاخه می شود.

دو دسته تار دیواره مشترک بطن ها :

که پس از طی مسیر در دیواره رابط بطن ها در نوک قلب از هم جدا شده و دیواره خارجی بطن ها را به چپ و راست طی می کنند و باعث انقباض دیواره خارجی بطن ها می شوند ( شبکه پورکنژ = در دیواره خارجی بطن ها واقع است).

نکته : سرعت انتشار پیام الکتریکی در رشته های بین دو بطن کمتر از سرعت انتشار آن در دیواره خارجی بطن ها است.
نکته : شبکه هادی قلب در دیواره خارجی بطن ها انشعابات زیادی دارد ( در بطن چپ بیشتر از بطن راست) .

نکات :

سلول های شبکه هادی قلب انسان از نوع ماهیچه ای هستند ( نه عصبی) .

سلول های شبکه هادی قلب انسان هم با یکدیگر و هم با دیگر سلول های میوکارد ارتباط دارند.

در سلول های شبکه هادی قلب انسان، پیام های الکتریکی را گره اول تولید و هدایت می کند در حالیکه دیگر سلول های ماهیچه ای میوکارد پیام انقباض را بصورت منتشر انتقال می دهند.

سلول های شبکه هادی قلب انسان بر خلاف دیگر سلول های میوکارد می توانند با خود تحریکی پیام الکتریکی مختص انقباض تولید کنند.

دسته تارهای تخصص یافته گره اول را به دوم و دسته تارتخصص یافته از گره اول وارد دیواره دهلیز چپ می شود.

گره اول محل ایجاد پیام الکتریکی و رشته ها و گره دوم هدایت پیام الکتریکی را بر عهده دارند.

ایجاد و هدایت پیام الکتریکی توسط شبکه هادی قلب به سرعت انجام می شود .

گره اول بزرگتر از گره دوم است ولی پیام الکتریکی انقباضی آن ضعیف تر از گره دوم است.

ایجاد و شروع کننده پیام های الکتریکی گره اول است.

انقباض همزمان دهلیزها با هم و انقباض همزمان بطن ها با هم به دلیل پراکندگی درست شبکه هادی قلب در بین سلول های ماهیچه ای میوکارد است.

پیام الکتریکی فقط از طریق گره دوم از دهلیزها به بطن ها می رسد .

انشعاب رشته های شبکه هادی در دیواره خارجی بطن ها از دیواره رابط بطن ها بیشتر است.

نوک قلب زودتر از دیواره های خارجی بطن ها پیام الکتریکی دریافت می کند، پس انقباض بطن ها از نوک قلب آغاز می شود.

دو نوع سلول ماهیچه ای در میوکارد قلب وجود دارد:

الف) سلول­هایی که انقباض خود بخودی داشته و تخصص درتولید و هدایت پیام الکتریکی دارند.
ب) سلول هایی که انقباض خود بخودی نداشته و تخصص در ارسال پیام انقباض دارند.
14. فرستادن پیام الکتریکی از گره دوم به رابط بین بطن ها با فاصله زمانی انجام میشود
تا فرصت کافی برای پرشدن بطن ها از خون وجود داشته باشد.
15. انقباض بطن ها از قسمت پایین آنها شروع شده و به سمت بالا ادامه می یابد چون بطن ها خون را به سمت بالا و به داخل سرخرگ ها هدایت می­کنند.
16.در انتهای استراحت عمومی قلب انسان سیستول سلول های ماهیچه ای شبکه هادی قلب شروع می شود.
17. دسته تار دهلیزی در انتهای خود منشعب می شود.
18. پیام انقباض 2 بار به بافت علایق قلب می رسد. یکبار از گره اول و بار دیگر از نوک قلب.

چرخه (دوره) قلبی :
تعریف : به استراحت و انقباض قلب در هر ضربان قلب چرخه قلبی گویند.


چرخه قلبی بصورت متناوب انجام می شود یعنی بعد از استراحت، انقباض و پس از انقباض استراحت دارد.

نکته : متناوب از باب متفاعل عربی به معنی نوبتی
نکته : به انقباض میوکارد قلب سیستول گویند و به استراحت میوکارد قلب و یاستول گویند.
نکته : میوکارد دهلیزها و بطن ها می توانند همزمان و با هم استراحت کنند ولی همزمان و با هم منقبض نمی شوند چون عایق بین دهلیزها و بطن ها مانع از اینکار می شود.
نکته : میوکارد قلب انسان بر خلاف ماهیچه اسکلتی استراحت پیوسته ندارد.

سه مرحله چرخه قلبی عبارتست از :

استراحت عمومی :

میوکارد دهلیزها و بطن ها در حال استراحت هستند.

دریچه های دهلیزی – بطنی باز هستند ولی دریچه های سینی بسته است.

خونه تیره بزرگ سیاهرگ ( زیرین و زبرین) وارد دهلیز راست می شود.

خون روشن سیاهرگ های شش ( 4 عدد) وارد دهلیز چپ می شود.

حدود 4/0 ثانیه زمان می برد.

دریچه های سینی بر خلاف دریچه های دهلیزی - بطنی بسته هستند.

دریچه های دهلیزی – بطنی بر خلاف دریچه های سینی باز هستند .

بیش از 75% خون دهلیزها در اثر وزن خود وارد بطن ها می شوند.

در ابتدای استراحت عمومی صدای دوم قلب شنیده می شود.


2.سیستول دهلیزی :

میوکارد دهلیزها بر خلاف میوکارد بطن ها در حال انقباض است.

خون دهلیزها وارد بطن ها می شود پس حجم خون دهلیزها کاهش و حجم خون بطن ها افزایش می یابد.

بسیار زودگذر است ( حدود 1/0 ثانیه )

در یک دوره قلبی 8/0 ثانیه ای، دیاستول دهلیزی 7/0 ثانیه است.

25 % خون باقی مانده دهلیزی را وارد بطن ها می کند.

هنگام سیستول دهلیز چپ مقدار خون به بزرگ سیاهرگ زبرین و سیاهرگ گردنی راست داخلی برگشت می کند ولی خون سیاهرگی سیاهرگ کرونر و بزرگ سیاهرگ زیرین برگشت ندارد (واقعیت ) اما در حد کتاب درسی در تمام مراحل کار قلب خون به دهلیزها وارد می شود.

3-سیستول بطن ها :
میوکارد بطن ها بر خلاف میوکارد دهلیزها در حال انقباض هستند.
*خون روشن بطن چپ وارد سرخرگ آئورتی می شود و خون تیره بطن راست وارد سرخرگ ششتی می شود.
* دریچه های سینی بر خلاف دریچه های دهلیزی – بطن باز می شوند.
* دریچه های دهلیزی - بطنی بر خلاف دریچه های سینی بسته هستند.
* دریچه های سینی باز ولی دریچه های دهلیزی - بطنی بسته هستند.
* حدود 3/0ثانیه زمانی می برد.
* در یک دوره قلبی 8/0 ثانیه ای دیاستول بطنی ها 5/0 ثانیه است.
* در ابتدای سیستول بطن ها صدای اول قلب به گوش می رسد.
* همچنان ورود خون از سیاهرگ به دهلیزها انجام می شود.
* شروع سیستول بطن ها با شروع دیاستول دهلیزها هم زمان است.
* کاهش حجم بطن ها هنگام شروع سیستول آن ها باعث افزایش فشار خون داخل آنها می شود.

نکات :

در استراحت عمومی همانند سیستول دهلیزی دریچه های دهلیزی - بطنی باز و دریچه های سینی بسته هستند.

در سیستول بطنی بر خلاف استراحت عمومی و سیستول دهلیزها دریچه های دهلیزی – بطنی بسته و دریچه های سینی باز هستند.

سیستول و یا دیاستول قلبی به یک اندازه زمان می برند.

بین سیاهرگ های متصل به قلب و دهلیز ها دریچه ای وجود ندارد پس، خون همواره در تمام مراحل چرخه قلبی وارد دهلیزها می شود.

در استراحت عمومی وسیستول دهلیزها ورود خون به دهلیزها و خروج خون از آنها با هم اتفاق می افتد.

برون ده ( out put ) قلبی:
برون ده یا بازده قلبی شاخصی است که میزان کارایی قلب را در حفظ فشار خون نشان می دهد.
برون ده قلب حاصلضرب تعداد ضربان قلب در دقیقه و حجم ضربه ای است.
تعریف حجم ضربه ای : حجمی از خون که طی سیستول قلبی از هر بطن خارج و وارد یک سرخرگ می شود. تقریبا حجم ضربه ای بطن چپ و راست قلب برابر است.
نکته : بطور معمول حجم ضربه ای مردان بدلیل بزرگ بودن قلب از زنان بیشتر است.

عواملی که میزان عددی برون ده قلبی را تعیین می کنند:

حجم خون بازگشتی سیاهرگ ها به قلب

نیروی سیستول بطن ها

تعداد ضربان قلب در دقیقه

نکته : میانگین برون ده قلبی دربزرگسالان در حالت استراحت حدود 5 لیتر است پس از قلب انسان در هر دقیقه حدود 10 لیتر خون خارج می شود.

کاربرد برون ده قلبی :

تشخیص نارسایی قلب

بررسی میزان تاثیر درمان

نکته : عواملی که تعداد ضربان قلب را تغییر می دهد:

اعصاب: دستگاه عصبی خود مختار (سمپاتیک و پاراسمپاتیک)

هورمون ها: مثل آدرنالین

نکته : عواملی که حجم ضربه ای را تغییر می دهند:
1. حجم خون بازگشتی از سیاهرگ ها
2. مقاومت دیوار سرخرگ های آئورتی و ششی (مثلاً در تنگی سرخرگ آئورتی)
میزان عددی برونده قلبی به موارد زیر بستگی دارد:

سن : با افزایش سن تعداد ضربان قلب در دقیقه کاهش می یابد پس برون ده قلبی هم کم می شود.

اندازه بدن : میزان سطح بدن براساس قد و وزن تعیین می شود. با افزایش سطح بدن برون ده قلبی هم زیاد می شود.

مقدار فعالیت بدنی : در حین ورزش نیاز ماهیچه ها به اکسیژن و گلوکز افزایش می یابد و بدن به 4-3 برابر برون ده قلبی بیشتر نیاز پیدا می کند.

نکته : ورزش هوازی با افزایش حجم ضربه ای، تعداد ضربان قلب را کاهش می دهد.

سوخت و ساز پایه: حداقل انرژی لازم برای انجام فعالیت های حیاتی ( تنفس، گردش خون و....) در افراد مختلف متفاوت است و به سن، جنس، ژنتیک، اقلیم و غذا، بارداری، مکمل ها بستگی دارد. هرچه سوخت و ساز پایه زیاد باشد برون ده قلبی هم زیاد می شود.

نکته: ضربان قلب سریع یکی علائم شایع کاهش برون ده قلبی است.
نکته: واحد برون ده قلبی، لیتر در دقیقه است.
نکته: تعداد ضربان قلب در دقیقه (بر خلاف حجم ضربه ای ) در مردان و زنان برابر است.

نوار قلب ( EKG )
در هر یک از سه مرحله چرخه ضربان قلب تغییرات الکتریکی ضعیف در قلب بوجود می آید که به سطح پوست سینه می تواند برسد و اگر تقویت و سپس ثبت شود بصورت منحنی هایی دیده می شود که کلاً نوار قلب نامیده می شود و بصورت مجموعه هایی تکرار می شود:
هر مجموعه دارای 3 موج است:

موج p : مربوطه به فعالیت الکتریکی دهلیزها است و کمی قبل از سیستول دهلیزها ثبت می شود.

نکته : پس از ثبت موج p ، انقباض دهلیزها شروع می شود.
نکته : علت رسم موج p ، مربوط به فعالیت الکتریکی گره اول است.

2.موج QRS : مربوط به فعالیت الکترویکی بطن ها است و کمی قبل از سیستول بطن ها ثبت می شود.
نکته : پس از ثبت موج QRS انقباض بطن ها شروع می شود.
نکته : علت رسم موج QRS مربوط به فعالیت الکتریکی گره دوم است.
نکته : فاصله بین انتهای P و نقطه Q ، پیام انقباض کمی در گره دوم متوقف و سپس انتشار می یابد و برای همین خط صاف است.
3. موج T : مربوط به فعالیت الکتریکی دهلیزها و بطن ها در استراحت عمومی است وکمی پیش از شروع استراحت عمومی ( اندکی پیش از پایان سیستول بطن­ها) ثبت می شود.
نکته : برای دیاستول دهلیزها وبطن ها هیچ پیام الکتریکی تولید نمی شود بلکه خروج پیام الکتریکی از سلولهای میوکارد قلب باعث تولید موج T می شود.
نکته : علت رسم موج T ، خروج پیام انقباض ( تحریک ) از بطن ها است.
نکات :

سیستول دهلیزی از وسط موج P شروع می شود و تا وسط نقطه R و S ادامه دارد.

سیستول بطنی از وسط نقطه R و S شروع می شود و تا اواخر موج T ادامه دارد.

استراحت عمومی از اواخر موج T شروع می شود و تا وسط موج P بعدی ادامه دارد.

همزمان با سیستول دهلیزها انتشار پیام الکتریکی از گره اول به دوم انجام میشود.

صدای اول قلب در آغاز سیستول بطن ها ( وسط نقطه R و S ) و صدای دوم قلب در شروع استراحت عمومی ( اواخر موج T ) شنیده می شود.

جایی از نوار قلب که صدای اول شنیده می شود دریچه های دهلیزی – بطنی بسته می شوند.

گفتار 1 (قلب)

گفتار 2 (رگ ها)

گفتار 3 (خون)

گفتار 4 (تنوع گردش مواد در جانداران )